Żyjemy w czasach, gdy dieta nie kojarzy nam się już wyłącznie z okresowym ograniczeniem spożycia różnych produktów w celu zmniejszenia wagi. Coraz częściej mówi się o tym, że dieta to styl życia, to grupa nawyków żywieniowych, które decydują o tym, czy nasz sposób żywienia jest dobry lub zły. Popularnymi rodzajami diet są tzw. diety eliminacyjne, które z założenia mają eliminować pewne produkty spożywcze. Tego rodzaju diety stosują najczęściej osoby, które zmagają się z alergiami i nietolerancjami pokarmowymi, ale nie tylko. Często w grę wchodzą przekonania i ideologie. I właśnie dziś omówimy kilka rodzajów takich diet.
Wegetarianizm – z miłości do zwierząt?
Jedną z najpopularniejszych diet eliminacyjnych na całym świecie jest oczywiście dieta bezmięsna. Osoby niejedzące mięsa nazywane są wegetarianami. Jakie są założenia wegetarianizmu? Mówiąc ogólnie, chodzi o celowe unikanie spożywania mięsa zwierząt, ryb oraz owoców morza, a także produktów bezpośrednio pochodzących ze zwierząt, na przykład smalcu czy żelatyny. Wegetarianie na ogół postanawiają zrezygnować z mięsa z powodów etycznych – są przeciwni przemysłowym hodowlom zwierząt na ubój, na których często są one bardzo źle traktowane. Dla wegetarian wszystkie zwierzęta zasługują na szacunek i przywiązanie człowieka, dlatego nie ma różnicy między zwierzętami domowymi, takimi jak psy, koty, świnki morskie, a zwierzętami, których mięso jest powszechnie spożywane, na przykład świnie, krowy czy kury.
Wiele osób przeszło na wegetarianizm także z powodów zdrowotnych. Nadmierne spożycie czerwonego mięsa może prowadzić do wielu groźnych chorób, tymczasem dobrze zbilansowana, wartościowa dieta wegetariańska jest zdrowa dla osób w każdym wieku. Chociaż niejeden uważa, że mięso stanowi główne źródło białka w diecie, to jednak można z powodzeniem zastąpić je białkiem roślinnym, na przykład z warzyw strączkowych.
Inne rodzaje wegetarianizmu – weganizm, witarianizm i frutarianizm
Spopularyzowanie diety wegetariańskiej sprawiło, że z czasem pojawiło się wiele jego odmian. Podstawą jest eliminacja mięsa z diety, ale w grę może też wchodzić unikanie dodatkowo innych produktów lub poprzestanie na jednej formie przygotowywania pokarmów.
Weganizm
Najbardziej znaną odmianą wegetarianizmu jest weganizm. Mówiąc w skrócie, weganie nie tylko unikają mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, czyli z nich powstałych, ale nawet produktów, które choć nie pochodzą z mięsa zwierząt, to nie byłyby możliwe do uzyskania bez ich udziału. Mamy tu na myśli jaja, mleko i wszelkie produkty nabiałowe, ale też miód. Taka dieta jest zdecydowanie bardziej wymagająca, gdyż wiąże się z pozbawieniem się wielu źródeł cennych składników odżywczych. Potrzebna jest obszerna wiedza na temat odżywiania roślinnego, by móc te deficyty pokryć innymi, dozwolonymi pokarmami. Weganie, oprócz stosowania stricte roślinnej diety, stawiają też na proekologiczny styl życia. Nie korzystają z kosmetyków, które powstają na bazie jakichkolwiek odzwierzęcych produktów lub są testowane na zwierzętach, nie używają skórzanych produktów (butów, torebek, odzieży), oczywiście nie noszą futer.
Witarianizm
Inną dietą eliminacyjną mającą swoje korzenie w wegetarianizmie jest witarianizm. Witarianie idą jeszcze krok dalej niż wegetarianie i weganie. Zazwyczaj nie spożywają mięsa i produktów odzwierzęcych, choć nie jest to warunek konieczny, ale dodatkowo nie uznają żadnych pokarmów poddanych obróbce termicznej powyżej 42 stopni Celsjusza. A więc jedzą tylko to, co można spożyć w formie surowej. Z tego względu rezygnują między innymi z takich napojów, jak kawa czy herbata, które wymagają parzenia oraz nie przygotowują żadnych posiłków wymagających ugotowania. Zwolennicy tego sposobu odżywiania są przekonani, że tylko surowe pokarmy zawierają najwięcej cennych enzymów, witamin i składników odżywczych. Argumentują także, że ludzie pierwotni jedli wyłącznie pokarmy na surowo, a dopiero po wynalezieniu ognia nauczyli się poddawać je obróbce termicznej. W dzisiejszych czasach stosowanie tej diety to nie lada wyzwanie, ale trzeba przyznać, że cieszy się ona popularnością, zwłaszcza wśród osób, które chcą zadbać o swoje zdrowie. Zawsze jednak przejście na taką dietę, odmienną od naszych dotychczasowego sposoby żywienia, powinno być poprzedzone dokładnymi badaniami i konsultacją z lekarzem. Nie każda dieta jest bowiem dobra i zdrowa dla każdego człowieka.
Frutarianizm
Jeszcze jedną dietą pochodzącą od wegetarianizmu jest frutarianizm. Polega ona na spożywaniu wyłącznie surowych owoców, nasion i orzechów. To zdecydowanie najbardziej zaostrzona forma wegetarianizmu, gdyż nie tylko eliminuje mięso i produkty pochodzenia zwierzęcego, ale także warzywa. Frutarianie, podobnie jak witarianie, nie uznają obróbki termicznej potraw. O ile dieta roślinna, wegańska, może być pełnowartościowa, o tyle frutarianizm jest zdecydowanie monodietą i spotyka się z ostrą krytyką. Badania wskazują, że stosowanie jej przez dłuższy czas prowadzi do poważnych niedoborów wapnia, żelaza, białka, witaminy B12, witaminy D, niezbędnych kwasów tłuszczowych i wielu innych. Frutarianizm jest nazywany przez krytyków zaburzeniem odżywiania, powiązanym z ortoreksją, czyli obsesyjnym pilnowaniem spożywanych produktów i ich jakości, co powoduje eliminację większości z nich z diety.
Jaki mieć stosunek do diet eliminacyjnych?
Pamiętajmy, że stosowanie jakiejkolwiek diety nie powinno wynikać z aktualnej mody czy tego, że ktoś znany promuje dany sposób odżywiania. Dieta musi być dopasowana do nas indywidualnie – do naszych potrzeb, schorzeń, wieku i oczywiście preferencji smakowych. Dlatego gdy chcemy coś zmienić w swoim codziennym jadłospisie, warto skorzystać z pomocy dietetyka. Wtedy mamy pewność, że dobrana dieta będzie nam służyć, a nie pozbawi nas cennych składników odżywczych.